علم عقيده

نويسنده: ابوحامد محمد اسلام (عثمانى)
علم عقیده دارای نام های زیادی است که به برخی آنها اشاره می کنم:
١- علم توحید ٢- علم اصول دین ٣- علم فقه اکبر ٤- علم ایمان

عقیده در لغت از«العقد» که به معنی گره زدن و محکم بستن است، گرفته شده است، چنانکه ماضی آن در این آیۀ قرآن کریم به همین معنی لغوی آمده است:
لَا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَٰكِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا عَقَّدتُّمُ الْأَيْمَانَ ۖ فَكَفَّارَتُهُ ( ٨٩ مائده)
ُترجمه: الله شمارا نسبت به سوگندهای لغوتان مؤاخذه نمی کند و لیکن شما را نسبت به سوگند هایی که آنها را با دل های تان گره زده و محکم بسته اید، مؤاخذه می نماید».

در اصطلاح، عقیده به معنی تصدیق و باورکردن به امور علمی و غیبی است؛ به گونه ای که قلب مؤمن، همۀ آنها را کاملا تصدیق نموده و با آنها به آرامش و یقینی رسیده باشد که هیچ شک و تردیدی را نسبت به آنها به خود راه ندهد، گویا که آنها را با قلبش گره زده و محکم بسته است.

عقیدۀ اسلامی چيست؟
عقیده در اصطلاح شریعت اسلام عبارت است از: تصدیق و باور داشتن به توحید الوهیت، توحید ربوبیت و توحید اسماء و صفات الله تعالی و همچنین تصدیق و باور داشتن به فرشتگان، کتاب های آسمانی، پیامبران الهی، خوب و بد تقدیر و سائر امور ایمانی ای که سلف صالح بر آنها بودند، به گونه ای یقین داشته باشیم که در آنها هیچ شک و تردیدى راه نداشته باشد.

آیا در دنیا انسانی بدون عقیده وجود دارد؟
تمام انسان های روی زمین یا دارای عقیدۀ صحیح و توحیدی اند ویا دارای عقيده باطل، چنانکه الله تعالی می فرماید:
فَمَاذَا بَعْدَ الْحَقِّ إِلَّا الضَّلَالُ ۖ فَأَنَّىٰ تُصْرَفُونَ (٣٢ يونس)
ترجمه : با اين حال، بعد از حق، چه چیزی جز گمراهی وجود دارد؟! پس چرا (از پرستش او) روی گردان میشوید؟
از این آیه به صراحت معلوم می شود که در مقابل عقیدۀ حق، عقیدۀ باطل قرار دارد.

اهمیت و فضیلت علم عقیده :
توحید و یکتا پرستی اصل و اساس دین مبین اسلام می باشد و بدون آن بنده، در اسلام داخل شده نمی تواند.

• توحید، حکمت آفرینش جن و انسان است، چنانکه الله تعالی می فرماید:
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ(٥٦ ذاريات)
ترجمه: و من جن و انس را نیافریده ام مگر برای اینکه مرا عبادت کنند.

• اجر و پاداش يکتاپرستان چنان بزرگ است که الله تعالی از انسان يکتاپرست (مشروط بر آنکه به مقتضای توحید عمل نماید) راضی می گردد و از عذاب دوزخ نجات می یابد و رهسپار بهشت برین می گردد، چنانکه در صحیح بخاری به روایت انس بن مالک (رح) آمده است: که پیامبر(ص) فرمود:
مَا مِن عَبدٍ يَشْهَدُ أَنْ لا إِله إِلَّا اللَّهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ ورَسُولُهُ صِدْقًا مِنْ قَلْبِهِ إِلَّا حَرَّمَهُ اللَّهُ عَلَى النَّارِ.(بخارى ١٢٨)
هیچ کسی نیست که از صدق دل بگوید ( و به مقتضای آن عمل نماید) : اشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله، یعنی گواهی می دهم که هیچ معبود بر حقی جز الله تعالی نیست و محمد(ص) فرستادۀ اوست، مگر اینکه الله تعالی آتش جهنم را بر او حرام می گرداند.

• توحید و یکتاپرستی شرط قبول شدن اعمال بنده در نزد الله تعالی است و لذا اعمال مشرکان مورد قبول الله تعالی واقع نمی شود و هیچ دینی غیر از دین اسلام در نزد الله تعالی قابل قبول نيست،چنانکه میفرماید:
وَمن َیْبَتغ غَيْر اْلْسَلاِم ِدیًنا فََلَنْ یْقبَل ِمْنُه وُ هو فِى اْلِْاخرِة ِمن الّخَاسِرِيْن (آل عمران ٨٥)
ترجمه: و هر کس جز اسلام (و تسلیم در برابر فرمان حق،) آیینی برای خود انتخاب کند، از او پذیرفته نخواهد شد؛ و او در آخرت، از زیان کاران است.

• توحید و یکتاپرستی وسیلۀ اطمینان قلبی و آرامش روحی و روانی یکتاپرستان می گردد و در هر جایی که باشند، آرام و دارای قلب مطمئن می باشند؛ زیرا آنها پروردگار یکتای شنوا، بینا، آگاه، توانا، قیوم زمان، متصرّف، مهربان و رحیمی را صدا می زنندکه مالک هر نفع و ضرر است و مرگ و زندگی، شکست و پیروزی، صحت و بیماری، خوشی و غم، ثروت و فقر و تمام نظام و تصرّف جهان هستی در اختیار اوست، چنانکه الله تعالی می فرماید:
الَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يَلْبِسُوا إِيمَانَهُم بِظُلْمٍ أُولَٰئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُم مُّهْتَدُونَ (٨٢ انعام)
ترجمه: (آری،) آنها که ایمان آوردند، و ایمان خود را با شرک و ستم نیالودند، امنیت، تنها از آن آنهاست؛ و آنها هدایت يافتگانند.

• توحید اصل مشترک تمام پیامبران الهی بوده و اولین چیزی است که هر پیامبر، امت خود را به سوی آن دعوت میکرد، چنانکه الله تعالی میفرماید:
ولََقْد َبَعْثَنا ِفِى كُِل أَُمٍة َرُسوًلا أَِن اعبُدوا الله واجْتَنبِوا الطّاغوت (٣٦ نحل )
ترجمه: یقینا ما (در میان) هر امت پیامبری فرستادیم که: الله یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب ورزيد.
ُ
• توحید کفارۀ گناهان است، چنانکه الله تعالی در حدیث قدسی می فرماید:
ای فرزند آدم، مادامی که مرا عبادت کنی و به مغفرت من امیدوار باشی، من هر گناه و عمل زشتی که در تو باشد می بخشم و اگر با خطا و گناهانی به اندازۀ وسعت زمین نزد من آیی، با مغفرت و
بخشش خویش به استقبال تو می آیم و گناهانت را می بخشم، مشروط بر آنکه به من شرک نیاورده باشی.

• توحید خون و مال انسان را مصون و محفوظ می دارد و عقیدۀ ولاء و براء(یعنی مؤمنان را به خاطر الله دوست داشته باشیم و پشتیبانی و حمایت شان کنیم و از کافران متنفر باشیم و از آنها و دین شان بیزار باشیم) بر مبنای توحید استوار می باشد. چنانكه در صحيح بخارى و مسلم آماده كه پيامبر فرمود:
من مأمور هستم تا با مردم بجنگم تا اینکه بگویند: «لا اله الا الله » وقتی گفتند، جان و مال شان از ناحیۀ من محفوظ است، مگر اینکه خودشان مستحق قتل و تصاحب اموال باشند.

• اولین حق خداوند بر بندگان، توحید است، چنانکه رسول خدا(ص) به معاذ (رض) فرمود:
ای معاذ بن جبل! آیا می دانی حق خداوند بر بندگانش و حق بندگان بر الله چیست؟ حق الله بر بندگانش این است که او را عبادت کنند و به او شرک نیاورند.

• اولین امری که قرآن به آن دستور می دهد، توحید است، چنانکه الله تعالی می فرماید:
﴿َیاأَیَُهاالَناُس اْعُبُدواَ ربَُكُم الَِذي َخلََقُكْمَ والَِذیَنِ مْن قَْبِلُكْم لََعلَُكْمَ تَتُقوَن(٢١ بقره)
ترجمه: ای مردم، پروردگار خود را پرستش کنید، آن ذاتی که شما و کسانی را که پیش از شما بودند آفرید، تا پرهیزگار شوید.

• توحید، مهم ترین امریست که بر هر دعوتگر واجب است، تا مردم را به سوی آن دعوت کند،چنانکه رسول خدا (ج) وقتی معاذ بن جبل (رض) را به سوى يمن فرستاد،برایش فرمود:
تو نزد قومی از اهل کتاب می روی، پس باید اولین امری که آنان را به سوی آن دعوت می کنی عبادت ویکتا پرستی الله باشد.

• توحید از جملۀ مواردی است که رسول خدا (ص) آن را به کودکان نیز تعلیم می داد، چنانكه به ابن عباس (رض) که طفل بود، فرمود:
ای پسر، به تو کلماتی را می آموزم(دقت کن): (حقوق) خداوند را حفظ کن، تو را حفظ می کند، خداوند را حفظ کن، او را در برابر خود می یابی؛ و بدان! اگر تمام امت جمع شوند که به وسیلۀ چیزی به تو سودی برسانند، جز به اندازه ای که خداوند برای تو مقدّر کرده، سودی به تو نخواهند رساند؛ و اگر تمام امت جمع شوند که به وسیلۀ چیزی به تو ضرری برسانند، جز به اندازه ای که خداوند مقدر نموده، ضرری متوجه تو نخواهند کرد، قلم ها برداشته شده و برگه ها خشک شده است. (مسند احمد ٢٦٦٩)

علم عقیده دارای چه فوائدی است ؟
انسان مسلمان به وسیلۀ عقیدۀ اسلامی اصول دین و اساس ایمان خود را می آموزد. عقیدۀ اسلامی معیار فرق بین مسلمان و کافر است. انسان به وسیلۀ عقیدۀ اسلامی مقام نزدیکی به الله تعالی و تعظیم او را به دست می آورد. انسان به سبب عقیدۀ اسلامی چنان قوی و نیرومند می گردد که در برابر هر نوع دسیسه های دشمنان اسلام مقاومت نموده و اعتراضات آنها را رد می نماید.