امتناع رسول خدا از صدقه و پذيرش هديه

آن حضرت برای خود و خاندان خود گرفتن صدقه و زکات را سخت موجب ننگ و عار می‌دانست. و می‌فرمود: وقتی به خانه می‌آیم گاهی دانه‌های خرما بر سر راه خود می‌بینم، دلم می‌خواهد که آن‌ها را بخورم، ولی این شبهه پیش می‌آید که از خرماهای صدقه نباشند لذا آن‌ها را می‌اندازم.

یک بار دانه خرمایی در سر راه دیدند فرمودند: اگر شبهه این نبود که از مال صدقه است، آن را می‌خوردم. یک بار امام حسن یک دانۀخرما از خرماهای صدقه برداشت و در دهان خود قرار داد، آن‌حضرت او را توبیخ کرده فرمودند: مگر نمی‌دانی که خاندان ما از مال صدقه نمی‌خورد. سپس از دهانش بیرون آوردند. هرگاه کسی چیزی برای ایشان می‌آورد، می‌پرسید: هدیه است و یا صدقه؟ اگر هدیه بود قبول می‌کرد و اگر صدقه بود از قبول آن خودداری می‌کرد و آن را به دیگران می‌داد.

هديه گرفتن:

هدایای دوستان و عزیزان را قبول می‌کردند و در این باره هم تشویق می‌کردند و می‌فرمودند: «تهادوا تحابوا» (به همدیگر هدیه دهید، تا محبت میان شما پیدا شود). روی این اساس، اصحاب کرام بعضی از روزها معمولا به خانۀ ایشان به‌طور هدیه چیزی می‌فرستادند، علی الخصوص روزی که نوبت اقامت در خانه حضرت عایشه بود. قبلاً بیان شد هرچیزی که به ایشان تقدیم می‌شد می‌پرسیدند صدقه است و یا هدیه است. اگر هدیه می‌بود قبول می‌کردند و گرنه از قبول آن خودداری می‌کردند. یک بار زنی شالی برای آن‌حضرت آورد و به ایشان هدیه داد. در همان موقع شخصی در آنجا بود و آن را از آن‌حضرت طلبید، ایشان آن را به وی دادند.

پادشاهان و حکمرانان اطراف و اکناف نیز برای ایشان هدیه می‌فرستادند. یکی از امرای شام استر سفید رنگی برای ایشان هدیه فرستاد. عزیز مصر استری از مصر فرستاده بود. یکی دیگر از امرا، یک جفت موزه فرستاد. یک بار قیصر روم پوستینی که حاشیه‌های ابریشمی داشت، برای ایشان فرستاد، آن‌حضرت لحظاتی آن را پوشید، سپس، آن را بیرون کرد و برای حضرت جعفر  (برادر حضرت علی) فرستاد. او آن را پوشید و به محضر آن‌حضرت آمد. آن‌حضرت فرمودند: من برای این نفرستادم که تو آن را بپوشی. وی عرض کرد: پس آن را چه کنم؟ فرمودند: برای برادر خود نجاشی بفرست. حضرت جعفر تا زمان فتح خیبر در حبشه بود و نجاشی از او اسلام را تعلیم گرفته بود.

کسانی که برای ایشان هدیه می‌فرستادند، آن‌حضرت نیز در عوض به آنان هدیه‌ای می‌داد. حضرت عایشه روایت می‌کند: «كَانَ يَقْبَلُ الْهَدِيَّةَ وَيُثِيبُ عَلَيْهَا» (آن حضرت هدیه را قبول می‌کرد و عوض آن را نیز می‌داد) «ذازان» پادشاه معروف یمن که حکومت حبشی‌ها را از میان برد و تحت نفوذ ایران، یک حکومت عربی تشکیل داده بود، خلعتی برای آن‌حضرت فرستاد که در مقابل سی و سه شتر خریده بود. آن‌حضرت پذیرفت و در عوض خلعتی برای او هدیه فرستاد که در مقابل بیش از بیست شتر خریداری شده بود.

هديه دادن:

یک بار شخصی از قبیلۀ «بنی قزاره» شتر ماده‌ای به آن‌حضرت هدیه کرد. آن‌حضرت هم هدیه‌ای به او داد، او سخت ناراض شد. آن‌حضرت بر منبر رفت و خطبه‌ای ایراد کرد و فرمود: شما به من هدیه‌ای می‌دهید و من هم به قدر استطاعت عوض آن را می‌دهم، ولی شما از این ناراض می‌شوید. در آینده جز از قبایل قریش، انصار، ثقیف و دوس از هیچ قبیله‌ای هدیه‌ای قبول نخواهم کرد.

برای ابوایوب انصاری که آن‌حضرت شش ماه در خانۀ ایشان سکونت داشت، اغلب باقیماندۀ غذا را می‌فرستاد. برای دیگر همسایه‌ها نیز هدایایی می‌فرستاد. اصحاب صفه اغلب اوقات از هدایای ایشان بهره‌مند می‌شدند.

عدم قبول احسان:

آن‌حضرت هیچگاه ممنون‌ بودن و مورد احسان قرار گرفتن خود را گوارا نمی‌کردند، حتی از جان‌نثاری مانند حضرت ابوبکر صدیق، احسان را قبول نمی‌کردند. هنگامی که قصد هجرت کردند، ابوبکر صدیق شتر ماده‌ای به ایشان تقدیم کرد. ولی ایشان بهای آن را به وی پرداخت کرد. در مدینۀ منوره، برای ساخت مسجد نیاز به زمین بود، صاحبان زمین خواستند رایگان زمین‌های خود را در اختیار ایشان قرار دهند، ولی آن‌حضرت نپذیرفتند و بهای زمین‌ها را به آنان پرداخت کردند. یک بار عبدالله بن عمر بن حضرت عمر هردو، با آن‌حضرت هم‌سفر بودند. شتر عبدالله بن عمر سرکش بود و از شتر آن‌حضرت جلو می‌رفت. عبدالله بن عمر می‌خواست آن را کنترل کند ولی در کنترل قرار نمی‌گرفت. حضرت عمر چند بار عبدالله را توبیخ کرد. آن‌حضرت به عمر گفتند: این شتر را به من بفروشید. وی اظهار داشت: این شتر همینطور فدای شما است. آن‌حضرت فرمودند: این طور نه، بلکه به من بفروشید. وی دوباره همین مطلب را اظهار داشت، ولی آن‌حضرت نپذیرفتند و فرمودند: بفروشید. سرانجام، حضرت عمر با گرفتن قیمت آن موافقت کرد. آن‌حضرت خریدند و دوباره به عبدالله بن عمر دادند و فرمودند: حالا این مال شما است.

درود الله (ج)، ملائك و مؤمنان باد بر آن رسول مكرم !