روزه وارزش اخلاقى آن در زندگى فردى واجتماعى

داكتر محمد امين «جامى- كُهمَردی- «

اى برادر مسلمان اى خداپرست با ايمان، اى مردم مسلمان ملت مظلوم ورنج كشيده افغانستان بياييد بسوى خداوند متعال حركت كنيم، بياييد محبت خداوند را در عمق قلب خود جا دهيم، بياييد سر خود را به نيايش بندگى خالق يكتا فرود آوريم، بياييد فرض الهى را بوجه احسن اداء  نماييم. اى برادر مسلمان از بركت وفيض اين ماه با عظمت بابركت استفاده نماييم واحساس مسؤليت را در ضمير ووجدان خود جا دهيم وعبادت واجبى را بدون كم وكاست اداء كنيم. واز فرصت بزرگ اين ماه مبارك در همه عرصه هاى زندگى مستفيد شويم  عدوات وكينه وفساد را از خود دور سازيم ودرخت با ثمر اخوت وبرادرى را با پيشانى باز با صميميت ونيت پاك در وجدان خود غرس نماييم.

روزه براى مان درس عبادت و طاعت ميدهد. عبادت آفريدگار متعال، عبادت خالق كائنات، عبادت ذات كبريا، عبادت رب العالمين كه هيچ كسى وهيچموجودى جز او لايق وسزاوار عباد وطاعت نيست. پس به هر فرد مسلمان لازم است كه عبادت آن ذات را بجا آورد وخود را آراسته اخلاق حميده سازد. وبايد درك كرد كه عبادت واقعى از آن ذات يكتا وبى مانند است كه او آفريننده اين جهان وتمام موجودات ومخلوقات است. او است خالق مطلق، او است رازق مطلق، او است مالك همه  هستى، فرمان واقعى فرمان او است، مانع كردن اصلى نهى او است كه بايد مسلمان قبول كند وبه آن نزديك نشود. اطاعت وفرمان بردارى، عبادت وبندگى از آن او است وبه هيچ كسى ديگرى جواز ندارد.

بايد دانست كه روزه فرض حتمى به اساس دستور پروردگار است كه تمام نعمت هاى زندگى را براى ما آن ذات بى نياز ارزانى وفراهم كرده است. وهمه بركات خود را به انسان ها اعطاء نموده، وانسان را اشرف مخلوقات آفريده است. و به انسانان استعداد فكرى وعقلى  داده است كه عاقل وهوشيار باشند واز دنيا استفاده مثبت نمايند ودر سر زمين خدا خدمت كنند وبراى بشريت ونيازمندانآنان كمك وتعاون  نمايند وبا يكديگر رفتار صلح آميز داشته باشند. 

خداوند متعال براى زندگى روزمره هر انسان وخاصتًا  مردم مسلمان قانون وضع كرده است . قانون ودستور آن قرآن كريم است كه آن اصل اول  ودستور اساسى وفرمان الهى براى  بجا آوردن عبادت خالق يكتا است، قرآن كتابی  است كه هدف زندگى را واضيح ميسازد وهدف عبادت را روشن ميسازد وما را بسوى خير وصلاح دعوت مينمايد اخلاص وصداقتمندى را نشان ميدهد. واز ما ميخواهد كه بايد مساوات وعدالت اجتماعى را در همه ابعاد زندگى روزمره سرمشق  قرار دهيم همكارى وتعاون داشته باشيم واز هر نوع عداوت وظلم اجتناب ورزيم. واصل دوم  خط ومشى رسول خدا است وزندگى با شرافت او است كه ما بايد طبق آن پيش برويم وآن را پيشواى خود قرار دهيم. 

روزه گرفتن در ماه مبارك رمضان براى مان اخلاق فردى را نشان ميدهد. وهر فرد را تربيه اخلاقى، تربيه انسانى، تربيه بشر دوستانه، وتربيه شرافتمندانه ميدهد. اين يك درس عملى براى  صفاى نفس هر فرد خدا پرست است كه او با نفس وهواى خواهشات خود مبارزه ميكند وحرص ظالمانه را تقبيح ميكند. فرد مسلمان روزهاى طولانى را گرسنه وتشنه سپرى مينمايد به هدف كه امر خداوند متعال را بجا آورده  باشد. پس نبايد فرد روزه دار در ماه مبارك رمضان ودر غير آن اين تربيه سرنوشت ساز زندگى را از دست دهد وعملى ننمايد. بدين جهت تربيه اخلاقى كه از روزه ميآموزد بوجه احسن در هر عرصه زندگى عملىكند. بايد هر فرد مسلمان هميشه صادق ونيكو كار باشد، وهميشه كمك اش وخير اش به ديگران برسد وتعاون اجتماعی داشته باشد.  

بايد فراموش نكرد، روزه گرفتن براى  مسلمان درس اخلاقى فراهم ميكند. روزه دار واقعى كه روزه اش به اساس فهم استوار است، به اساس آگاهى مى باشد. آن روزه او را به شؤون اجتماعى واخلاقى سوق ميدهد وصفات پسنديده  ومطلوب را برايش مهيا ميسازد كه بايد جزء از اجتماع باشد، وجامعه را به سوى يك نظم كامل ويك تدبير اخلاقى بكشاند. پس آن مجتمع بايد با خدا باشد، با احساس باشد، آرام باشد صلح جو باشد، خالى از هرنوع فساد باشد، خالى از هر قسم جرائم باشد.  افراد مجتمع با يك ديگر وفادار باشند، خير انديش باشند، معاونت وحمايت  يكديگر را بكنند. و در همه ابعاد وعرصه هاى زندگى برادرانه حركت كنند وعدالت اجتماعى را سرمشق زندگى قرار دهند، واز هر نوع  بد اخلاقى، بدبنى، خود خواهى، كبر وغرور، آشوبگرى ودشمنى اجتناب ورزند.

روزه گرفتن در ماه مبارك رمضان براى فرد روزه دار نيرو مادی ومعنویمى بخشد وقوت روحى مى دهد. نيروى كه انسان را به خداوند نزديك وقريب مى سازد، نيروى كه نفس انسان را تزكيه ونقى مى نمايد، نيروى كه انسان را مطيع وفرمان بردار رب العالمين مى سازد، نيروى كه انسان را متوجه همه اعمالش ميگرداند. واقعاً روزه مسلمان مخلص وبا خدا را قوت دينى ،و قوت  روحانى مى بخشد. بناءً او پابند فرمان پروردگار بر حق مى باشد، پابند عبادتوطاعت مى باشد، پابند وحدانيت وتوحيد مى باشد، پابند اخلاق نيك و حميده ميباشد وپابند اصول دين ميباشد.  

اين قوت معنوى انسان روزه دار را بسوى ملكويت مى كشاند وبرايش لباس تقوى ميدهد. لباس تقوى آن لباسى است كه بايد انسان خدا پرست به آن آراسته شود وآراسته باشد. دين را بفهمد ومتابعت دين را آگاهانه  در همه ابعاد زندگى تطبيق عملى كند وهدف زندگى شرافتمندانه را سرمشق قرار دهد كه آن عبادت است وحدت وبرادري است. خدواند متعال مى فرمايد {وَمَاخَلَقْتُ الْجنَ وَالإنْسَ الا لِيَعْبُدُونَ}. يعنى : ما جن وانسان را نيافرده ايم مگر آفريده ايم كه عبادت را بجا آورند. از اين آيت كريمه چنين استنباط مى شود كه هدف خلقت، وهدف پيدايش اين هر دو گروه عبادت كردن پروردگار است. عبادت خداى يكتا، عبادت ذات كه بى مثل وبى ماننداست. 

تقوى به معنى ترس از خدا است، بايد انسان در هر حالت كه قرار داشته باشد از خدا بترسد، وخدا را حاضر بداند، هيچ عملى را مخالف قانون خدا، مخالف نظام خدا، ومخالف اخلاق  نيك انسانى نكند. پس بايد به يقين كامل بداند كه وجود خداوند حق است ومحكمه خداوندى وجود دارد واز حكم خدا هيچامكان فرار نيست، هيچ پناگاه جز پناگاه او نيست. وهمچنان تقوى به معنى محبت است  وقتيكه مسلمان امر خدواند را عملى ميكند، بايد به محبت واخلاص آن را بجا آورد.  وحتماً محبتش وشوقش به خدا باشد عبادت او را با ميل دوستى ونزديك شدن به او داشته باشد وعبادت اورا به صميميت اداء كند.  وبه خدايش عشق وعلاقه داشته باشد واظهار محبت نمايد، وتلاش كند كه به محبوبش نزديك شود، ورضامندى آن ذات متعال را حاصل نمايد.

روزى كسى از حضرت  على  {رض} كه خليفه چهارم امت اسلامى بود پرسيد وگفت تقوى چيست؟ حضرت على پاسخ داد وگفت: تقوى چهار چيز است:1. الخوف من الجليل. يعنى : خوف وترس از ذات جليل وباعظمت الهي است. 2. العمل بالتنزيل. يعنى: عمل كردن وپيروى نمودن از آنچه كه از جانب خدا وند نازل شده است. 3. الرضا بالقليل. يعنى: راضى بودن به آنچه كه خداوند برايش مقرر كرده است.4. الاستعداد ليوم الرحيل. آمادگى براى روزى كه از دنيا رحلت منمايد.

بايد انسان مسلمان، با احساس، باشعور وبادرك با اين كلمات فشرده تأمل كند ومتوجه شود وبه يقين وصدق بداند كه حتماً روزى فرا ميرسد كه مرگ دامن گير انسان ميشود، هيچ كسى از آن نجات ندارد وفرار نمیتواند. وآنجا حساب است  وبراى آن حساب واقعاً آمادگى وتوشه ضرورت است. 

روزه دار در سرزمين خداوند زيست وزندگى  ميكند، بايد محتاط باشد حق بشريت را رعايت كند وخدمت بشريت را فعالانه انجام دهد وخود را در هر وقت ودر هر زمان ودر هر مكان مسؤل بداند وخدمت اجتماعى نمايد. روزه در ذات خود يك درس اخلاقى است، يك درس تربيوى است، يك درس سازندگى است يك درس طاعت وبندگي است، يك درس عبوديت رب يگانه است. فلهذا بايد روزه دار در هر وقت وهر مقام ومكان اين درس اخلاقى را عملى كند. از درس اخلاقىبايد آموخت كه يك انسان صالح وباخدا باشد، انسان مصلح باعلم وادب باشد، انسان باشعور وبادرك باشد، انسان با احساس باشد. پس بايد در همه امور خير تلاش كند ومردم را براى  عمل نيك وكار خير دعوت كند، وخدمت اجتماعى را آلگو زندگى اش قرار دهد. از هر حالت جامعه با خبر باشد وبا همه امور مردم شريك باشد. ودست بينوا وبى چاره را گرفته وبا محبت وبرادرى كمك انسانىرا فراهم نمايد.

درس اخلاقى كه از روزه ماه مبارك رمضان سياستمداران ما بايد بگيرند، در قدم اول خود را بشناسند، وخدا را بشناسند، وخدا را حاضر بدانند ودر برابر قدرت ذات جليل احساس انسانيت، احساس بندگى واحساس مسؤليت نماينددست از فساد بكشد. بر هر فرد از افراد مجتمع ضرورى است كه عدالت داشته باشد، دست از بى عدالتى وظلم بردارد،. بايد بدون وقفه وبدون تأخير عدالت اجتماعى را  رعايت كند، وامانت را به اهل اش بسپارد، وبه هيچ صورت به حق وآبرو ديگران تجاوز نكند. 

علاوتًا بايد گفت هر فرد مسلمان خدمت گار وفادار، وبا مسؤليت باشد، زيرا روزه درس مسؤليت ميدهد، درس امانت ميدهد، ودرس اخلاق ميدهد. بدين لحاظ از هر نوع فساد اخلاقى، فساد ادارى، وفساد فكرى اجتناب ورزد. فلهذا سعى كند تايك انسان صالح وصلح جو شود وبه مردم  خدمت اجتماعى مخلصانه نمايد. بدين وسيله بسوى ترقى وتقدم هر فرد وهر منطقه وهر قوم وملت تلاش شود، ودر جهت علم ودانش افراد جامعه  سعى بى نهايت صورت گيرد كه مجتمع  از ورطه جهالت وخود خواهى وخيانت نجات يابد. 

واقعاً روزه به ما درس عملى وتربيوى ميدهد كه نبايد خصومت داشته باشيم، ونبايد جنگ ونزاع نماييم. بدون شك روزه به ما تربيه اخلاقى مهيا ميكند، وبهما درس صبر وشيكبايى فراهم مينمايد، تاكه ما انسان صابر باشيم وانسان ثابت قدم وهوشيار باشيم با نفس وحرص  وهواى شهوانى وشيطانى مقابله كنيم. نبايد بايكديگر جنگ كنيم، زيرا كه جنگ عمل بد اخلاقى است، جنگعمل زشت است، جنگ وجدل كار جاهلان است. جنگ وقتال باعث بدبختى هر فرد وهر جامعه ميگردد، وبيشتر از همه جنگ سبب ناكامى هر فاميل ميگردد. جنگ عامل عقب ماندگى كشور ومنطقه ميشود. جنگ ونفاق افراد مجتع را ذليل وخوار ميسازد. سپس بايد درس وحدت را بيآموزيم واز تشدد ونفاق وخود خواهى ونژاد پرستى تبعيض وتعصب قومى وقبيلوى پرهيز كنيم.

در خاتمه بايد با صراحت بيان كرد، كه روزه براى انسان روزه دار درساخلاقى ميدهد كه در زندگى دروغ گوی نيست، خيانت نيست، ظلم وستمنيست، چال وفريب نيست، حيله گرى وعوام فريبى نيست، خود خواهى نيست، بى احترامى نيست، چور وچپاول ونفاق افگنى نيست زور وتزوير نيست. وهم چنين درس عملى فراهم مينمايد كه آن موضوع انسانيت است، صبر است، ترحم است، اخوت وبرادرى است، مسوات وعدالت است، سخاوتمندى وبخششاست، عفو وگذشت است، صداقت ومردانگى است، تحمل وبردبارى است،.همه اينها از جمله صفات اخلاقى عالى هستند كه روزه دار آنها را گرامى دانسته وبا ديده نيك مى بيند. جهان بشربت در تمام زمانها عفت واخلاق حميده را الگو قرار داده. وقتل وكشتار را مذمت نموده است. روزه مدرسه رسول اكرم است، بايد از آن مدرسه آموخت مدرسه عدل وانصاف، صلح وصفا، عزت وشرافت بود. قتل خون ريزي نبود خود خواهي، تكبر وقوم پرستي، وتفوق طلبي نبود. 

بايد از روزه دارى درس انسانيت، اسلاميت، أخوت، عبادت، طاعت،عدالت وانصاف بگريم. خود را آراسته أخلاق عالى نموده، به نيكى بشتابيم ودعوت به خير وصلاح نماييم. عمر بن الخطاب (رض) فرموده است: » كنوا دعاة وأنتم صامتون» وقالوا: وكيف ذلك؟ وقال: «بأخلاقكم». يعنى: دعوت گران باشيد ودر حالك شما خاموش وساكت هستيد. وحاضرين گفتند: گطور ممكن است آن؟ عمر(رض) فرمود: به اخلاق تان. 

ازين معلوم مى شود كه اخلاق نيك جوهر است بايد هر روز خود را به آن مزين سازيم، ونيت دعوت داشته باشيم.