نگاه پيامبر (ص) نسبت به همسايه

دین مقدس اسلام پیروان خود را به صلح و صفا وحدت وهمبستگی صداقت و داشتن روابط حسنه فردی و اجتماعی دعوت و عادت می‌دهد تا هیچ کس با داشتن نیروی ایمان نتواند به حریم همسایگان تجاوز نماید. اما این صفات و خصال عالی در عهد جاهلیت کمرنگ شده بود.

جعفربن ابى طالب زمانی که همراه عده‌اى از أصحاب رسول گرامی به سرزمین حبشه مهاجرت نموده بود نجاشى در ضمن سوال‌ها از وى پرسید: چرا از آیین نیاکان خود دست برداشته و به آیین جدید گرویده‌اید؟ او در پاسخ گفت: ماگروهى نادان و بت پرست بودیم. از مردار اجتناب نمى‌کردیم. پیوسته گرد كارهاى خلاف و منکر بودیم. همسایه نزد ما از هرگونه احترامى محروم بود. ضعیف، محکوم زورمندان گشته بود. با خویشاوندان خویش به جنگ برخاسته بودیم. روزگارى به این منوال بودیم تا اینکه یک نفر از میان ما، که سابقه درخشانى در پاکى و درستى داشت، برخاست و به فرمان خداوند، ما را به توحید فرا خواند ودستور داد در امانت کوشیده، از ناپاکى‌ها اجتناب ورزیم و باخویشاوندان و همسایگان خوش رفتارى کنیم. [صحیح السیرة النبویه 1/174]

توجه به موضوع همسایه در مناظره مهم با پادشاهى غیرمسلمان از سوى سفیر رسول اکرم قابل توجه است. زیرا جعفردر تشریح اوضاع جاهلیت و برنامه‌هاى اصلاحى پیامبر گرامی،باید به نکاتى مهم اشاره مى‌کرد و چون وقت تشریح تمامى مباحث نبود، باید نکات زبده و موضوعات مهم‌ترى را مطرح مى‌نمود؛ که موضوع همسایه در دستور کارش قرار گرفت.

همسایه نزد رسول گرامی از جایگاه والایی برخوردار بود؛ لذا حق همسایه راچنان به تصویر می‌کشد که گویا شریک زندگی انسان است،رسول گرامی در این مورد با صراحت مى‌فرماید: «جبریل آنقدرزیاد در حق همسایه به من سفارش کرد که گمان کردم بزودی حق ارث بردن همسایه را نیز اعلان می‌نماید». [متفق علیه]

بلی حقوق همسایه در آئین اسلام بسیار زیاد است. ومراعات همه آن چیزهایی که نسبت به برادران ایمانی سفارش شده نسبت به همسایه با شدت بیشتری توصیه شده است.

پیامبر گرامی در مورد همسایه به ابوذر توصیه کردو فرمود:‌ «ای ابوذر! هرگاه شوربایی تهیه کردی، آبش را زیادکن و به همسایگانت توجه داشته باش». [صحیح مسلم (2625)]

در حقیقت، انسان باید از دایره احسان به همسایه نگاه كند، نه از دریچه حقوق اجتماعی و قوانین مدنی و مانند آن. پس مراعات حقوق یا عدم اذیت و آزار به معنای خوش همسایگی نیست، بلکه همسایه خوب کسی است که در برابر آزار واذیت همسایه، به مقابله به مثل اقدام نکند بلکه از سراحسان و ایثار نسبت به اذیت‌های او چشم پوشی کرده ودرگذرد و صبر نماید.

رسول گرامی شررسانی و آزار همسایه را عامل دشمنی ودوری از خدا می‌داند و کسانی را که همسایه آزار هستند دوزخی می‌شمارد و می‌فرماید: «وَاللَّهِ لاَ يُؤْمِنُ، وَاللَّهِ لاَ يُؤْمِنُ، وَاللَّهِ لاَ يُؤْمِنُ» قِيلَ: مَنْ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟ قَالَ: «الَّذِي لاَ يَأْمَنُ جَارُهُ بَوَائِقَهُ».[متفق علیه]

«به الله قسم ایمان ندارد به الله قسم ایمان ندارد به الله قسم ایمان ندارد، صحابه پرسیدند چه کسی ای رسول الله؟ فرمود: کسی که همسایه‌اش از بدی و شرارت او در امان نباشد».

ابن مسعود س می‌گوید: «سَأَلْت رَسُولَ اللَّهِ: أَيُّ الذَّنْبِ أَعْظَمُ؟قَالَ: أَنْ تَجْعَلَ لِلَّهِ نِدًّا وَهُوَ خَلَقَك قُلْت: ثُمَّ أَيُّ؟ قَالَ: أَنْ تَقْتُلَ وَلَدَ كخَشْیَهَ أَنْ یَأْکُلَ مَعَك قُلْت: ثُمَّ أَيُّ؟ قَالَ: أَنْ تُزَانِيَ بِحَلِیلَهِ جَارِك».

«من از رسول الله ج سؤال کردم: کدام گناه بزرگتر است؟فرمود: با الله شرک ورزی در حالیکه او تو را خلق نموده است، گفتم: باز کدام گناه بزرگتر است؟ فرمود: فرزندت را بکشى ازترس اینکه با تو غذا می‌خورد (از ترس فقر) گفتم: باز کدام گناه بزرگتر است؟ فرمود: با همسر همسایه زنا بکنى».

هر نوع گناه در دنیا و بالخصوص در قیامت موجب تباهی وبدبختى انسان می‌گردد ولی اگر همین گناه با همسایه صورت گیرد چندین برابر محسوب شده و مجازات آن در روز رستاخیزچند برابر می‌گردد.

در پرتو ارشادات و رفتار پیامبر گرامی با همسایه به این نتیجه می‌رسیم که مسلمان باید از خطا و لغزش‌هاى همسایه چشم بوشى نماید، بدى و لغزش‌هایش را بادیده گذشت و برد بارى بنگرد و اگر در حق او خیانت کرده از او درگذرد و اگر بدى نموده با او نیکی کند و اگر به او ظلم کرده ببخشد، در این صورت وی دربالاترین مراتب اخلاقى قرار داشته و در دنیا وآخرت به بلندترین منازل سعادت و خوش بختى نایل خواهد شد.

رسول گرامی درباره‌اش فرموده است: «هرکس، به الله و روز قیامت ایماندارد، به همسایه‌اش نیکی کند». [صحیح مسلم (48)]

درود الله (ج)، ملائك و مؤمنان باد بر آن رسول مكرم !