رابطه با خويشآوندان در سيره پيامبر (ص)

رعايت و حرمت رابطه با خويشاوندان از منظر نبى كريم (ص) بسيار جدى و اساسى بود. چنانچه خدیجه كبرىٰ، در آغاز بعثت به پيامبر چنین گفت: «تو حق صله رحم را به جا می‌آوری و در سخنانت صداقت داری». [صحیح بخاری (4952)]

رسول گرامی براى اداى حق خويشاوندان، اولين بار دعوتش را به اسلام از نزديكانش آغاز نمود. و مشكلات زيادى را از ناحيه متحمل شد. حضرت ابوهریره می‌گوید: هنگامی که آیه: ﴿وَأَنذِرۡعَشِيرَتَكَ ٱلۡأَقۡرَبِينَ﴾ نازل شد، رسول الله قریش را فرا خواند و آنها را بطور عمومی و خصوصی مورد خطاب قرار داد و فرمود: «يَا بَنِي عَبْدِ شَمْسٍ، يَا بَنِي كَعْبِ بْنِ لُؤَيٍّ، أَنْقِذُوا أَنْفُسَكُمْ مِنَ النَّارِ؛ يَا بَنِيمُرَّةَ بْنِ كَعْبٍ، أَنْقِذُوا أَنْفُسَكُمْ مِنَ النَّارِ؛ يَا بَنِي عَبْدِ مَنَافٍ، أَنْقِذُواأَنْفُسَكُمْ مِنَ النَّارِ؛ يَا بَنِي هَاشِمٍ، أَنْقِذُوا أَنْفُسَكُمْ مِنَ النَّارِ؛ يَا بَنِيعَبْدِ الْمُطَّلِبِ، أَنْقِذُوا أَنْفُسَكُمْ مِنَ النَّارِ؛ يَا فَاطِمَةُ، أَنْقِذِي نَفْسَكِ مِنَالنَّارِ؛ فَإِنِّي لاَ أَمْلِكُ لَكُمْ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا غَيْرَ أَنَّ لَكُمْ رَحِمًا سَأَبُلُّهَابِبَلاَلِهَا». [صحیح مسلم (204)]

«ای فرزندان عبد شمس و ای فرزندان کعب بن لؤی! خودتان رااز آتش نجات دهید؛ ای فرزندان مره بن کعب! خودتان را از آتش نجات دهید؛ ای فرزندان عبدمناف! خودتان را از آتش نجات دهید؛ ای فرزندان هاشم! خودتان را از آتش نجات دهید؛ ای فرزندان عبدالمطلب! خودتان را از آتش نجات دهید؛ ای فاطمه! خودت را از آتش جهنم نجات بده؛ زیرا من در برابر الله نمی‌توانم هیچ کاری برای شما انجام دهم مگر اینکه یک حق خویشاوندی دارید که تا هنگامی که باقی است، ـ یعنی دردنیا ـ آن را ادا می‌کنم».
مشاهده می‌کنید که پيامبر از دعوت عمویش ابوطالب خسته نشد. بلکه او را دعوت داد، تا جایی که هنگام احتضار ابوطالب نزد او رفت و دید که ابوجهل و عبدالله بن ابی امیه آنجا نشسته‌اند؛ آنگاه به عمویش گفت: «كاكا جان! بگو: لا اله الاالله؛ یک کلمه، بیشتر نیست؛ به وسیله آن نزد الله از تو دفاع خواهم کرد». ابوجهل و عبدالله بن ابی امیه گفتند: ای ابوطالب! آیا از دین عبدالمطلب رویگردانی می‌کنی و آنقدر با او صحبت کردند تا اینکه آخرین کلمه‌ای که بر زبان آورد، این بود که گفت: بر دین عبدالمطلب.
رسول گرامی فرمود: «تا زمانی که منع نشوم، برایت استغفارخواهم کرد». آنگاه این آیه نازل شد: ﴿مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَٱلَّذِينَءَامَنُوٓاْ أَن يَسۡتَغۡفِرُواْ لِلۡمُشۡرِكِينَ وَلَوۡ كَانُوٓاْ أُوْلِي قُرۡبَىٰ مِنۢ بَعۡدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمۡ أَنَّهُمۡ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَحِيمِ١١٣﴾ [التوبة: 113] 

«شایسته پیامبر ومؤمنین نیست که برای مشرکین طلب مغفرت کنند. اگرچهخویشاوندانشان باشند، بعد از اینکه برای آنان روشن شده استکه آنان جهنمی اند». [متفق علیه]

رسول گرامی رابطه میان خویشاوندان را اهمیت ویژه‌ای می‌داد و به همه مسلمانان دستور داده است که باید در پیوسته داشتن این رشته کوشا باشند، با خویشان نادار و تنگدست لطف و مهربانی بیشتر و همکاری همه جانبه صورت گیرد،دعوت‌های آنان باید پذیرفته شود، در هر حالتی چه دربی‌چارگی و یا توانمندی و ثروتمندی، یکسان با آنان بر خوردشود، در ایثار و فداکاری، احسان و صدقه، تقدیم هدیه یاتحفه قبل از دیگران باید خویشاوندان و اقارب مقدم‌تر شمردهشوند.

هیچ دینی مانند اسلام به پیوند و دوستی میان پیروانش عموما و خویش و اقارب بصورت خاص امر ننموده چنانکه اسلام خواهان روابط حسنه و وجود رشته‌های ناگسستنی میان ایشان است.
لذا پیامبر گرامی فرمود: «کسی که به الله و روز رستاخیز ایمان دارد باید صله رحم را پیوسته دارد». [متفق علیه]
واز جبیر بن مطعم روایت است که پیامبر گرامی فرمود: «برنده و قطع کننده با خویشان به بهشت داخل نمی‌گردد».[متفق علیه]
از حضرت عبدالله بن عمرو روایت است که پیامبر گرامی فرمود: «صرف پیوسته داشتن قرابت کافی نیست، بلکه پیوند دهندۀ حقیقی کسی است که چون رابطه اقاربش قطع گردد آنراپیوسته بدارد». [صحیح بخاری (5991)]

ایشان بر صدقه دادن به خویشاوندان تنگدست و بینوا تشویق می‌کرد، چنانکه روایت است که فرمود: «صدقه برمسکین صدقه است و اگر برای خویشاوندان دهد هم صدقه است و هم صله رحم». [سنن ترمذی (6658) سنن ابوداود (2355)]

از ابن عمر روایت است که مردی نزد پیامبر گرامی آمد و گفت: ای رسول الله: من مرتکب گناه بزرگی شده‌ام آیا راه توبه است تا توبه کنم؟ پیامبر گرامی فرمود: «آیا مادر داری؟»گفت: خیر. فرمود: «آیا خاله داری؟» گفت: بلی. فرمود: «پس بااو احسان و نیکی کن». [سنن ترمذی (1905)]

آنجناب خویشان شان و اهل بیت شان را گرامی می‌داشت و در مورد آنان سفارش نموده حقوقی را بر گردن امت گذاشته‌اند،طوریکه فرموده‌اند: «أُذَكِّرُكُمُ اللهَ فِي أَهْلِ بَيْتِي» [صحیح مسلم (2408)]. «در مورد اهل بیت من الله را مدنظر داشته باشید».

درود الله (ج)، ملائك و مؤمنان باد بر آن رسول مكرم !