فضیلت آیت الکرسی شریف

فضیلت آیت الکرسی شریف

آیة الکرسی در حقیقت جزئی از سوره ی بقره است، یعنی آیه ی 255 سوره ی بقره را آیة الکرسی گویند؛ و چنانکه در روایات نقل شده است افضل‌ترین آیه قرآن مجید است. در این آیه شریفه، الله سبحانه و تعالی ذات عظیم خود را و صفات و کمالات بدون مانندش را به بندگانش معرفی نموده است، و لفظ «الله» که علم ذات او تعالی است و بر غیرش اطلاق کرده نمی‌شود بیانگر این مطلب است.

« اللّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لاَ تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ لَّهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ مَن ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلاَ یُحِیطُونَ بِشَیْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاء وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَلاَ یَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ»( بقره 255)

ترجمه و تفسیر: «خداست‌ که‌ معبودی‌ جز او نیست‌» یعنی: معبود بر حقی‌ جز او نیست‌ «زنده‌است‌» یعنی: او تعالی‌ زنده‌ پاینده‌ای‌ است‌ که‌ نه‌ حیات‌ وی‌ زایل‌ و نه‌ متحول‌ ودگرگون‌ می‌شود «و» هم‌ اوست‌ «قیوم‌» یعنی: قیام‌کننده‌ به‌ تدبیر امور آفرینش‌ ومخلوقات‌ خویش‌ و حفظ و نگه‌داشت‌ آنها و برپادارنده‌ای‌ که‌ همه‌ موجودات‌ به ‌او نیازمندند و او از همه‌ آنها بی‌نیاز می‌باشد «نه‌ خوابی‌ سبک‌ او را فرا گیرد» سنه: خواب‌ سبک‌ و غنودنی‌ است‌ که‌ به‌ عنوان‌ مقدمه‌ خواب‌ پدید می‌آید و احساس‌رخوت‌ و سستی‌ و فروافتادن‌ پلکها (چرت) نشانه‌ آن‌ می‌باشد. خواب: حالتی ‌است‌ خاص‌ که‌ بر جانداران‌ عارض‌ می‌شود و با آن، حواس‌ ظاهری‌ از احساس‌ وادراک‌ باز می‌ماند. «و نه‌» او را «خوابی‌ گران‌» فرامی‌گیرد، پس‌ بر حق‌ تعالی‌هیچ‌ نقص‌ و غفلت‌ و فراموشی‌ای‌ از تدبیر امور مخلوقاتش، دست‌ نمی‌دهد «آنچه‌در آسمانها و آنچه‌ در زمین‌ است، از آن‌ اوست‌» و تحت‌ سلطه‌ و فرمان‌ او می‌باشد «کیست‌ آن‌کس‌ که‌ جز به‌اذن‌ او در پیشگاهش‌ شفاعت‌ کند؟» هیچ‌یک‌ از بندگانش ‌قادر نیست‌ که‌ نزد وی‌ به‌ احدی‌ از آنان‌ - با شفاعت‌ یا غیر آن‌ - نفعی‌ برساند تا آن‌گاه‌ که‌ حق‌ تعالی‌ خود به‌ شفاعت‌ کننده‌ اذن‌ شفاعت‌ ندهد «می‌داند آنچه‌ را درپیش‌رویشان‌ است‌» از آخرت‌ «و آنچه‌ در پشت‌ سرشان‌ است‌» از دنیا. که‌ این‌خود دلیل‌ احاطه‌ علم‌ وی‌ به‌ تمام‌ کائنات‌ - اعم‌ از گذشته، حال‌ و آینده‌ آنها - می‌باشد «و به‌ چیزی‌ از علم‌ او احاطه‌ و آگاهی‌ نمی‌یابند مگر آنچه‌ خود بخواهد و کرسی‌او آسمانها و زمین‌ را دربر گرفته‌» ابن‌عباس‌ک می‌گوید: «کرسی‌ حق‌ تعالی، علم ‌اوست‌». طبری‌ این‌ رأی‌ را ترجیح‌ داده‌. از نظر اهل‌ لغت‌ نیز، اصل‌ کرسی‌ به‌معنای‌ علم‌ است، از این‌ جهت‌ به‌ علما «کراسی‌» گفته‌ می‌شود زیرا آنان ‌تکیه‌گاه‌های‌ مردم‌ و محل‌ اعتماد ایشانند. در روایتی‌ دیگر از ابن‌عباس‌ رضی الله عنه آمده‌است‌ که‌ فرمود: «کرسی‌ حق‌ تعالی‌ محل‌ و موضع‌ هردو قدم‌ اوست‌». به‌ قولی‌دیگر: مراد از کرسی، عظمت‌ و بزرگی‌ خدای‌ عزوجل‌ است‌ و الا - در حقیقت‌امر - نه‌ کرسی‌ای‌ است‌ و نه‌ نشستنی‌ و نه‌ هم‌ کسی‌ که‌ بنشیند. باید دانست‌ که‌ به‌ قول‌ صحیح‌، کرسی ‌غیر از عرش‌ است‌ و عرش‌ از کرسی‌ بزرگتر می‌باشد، چنان‌که‌ در احادیث‌ شریف ‌آمده‌ است‌.

صاحب‌ تفسیر «المنیر» می‌گوید: «من‌ بر آنم‌ که‌ واجب‌ است‌ تا ما به‌ عرش‌ وکرسی‌ همان‌گونه‌ که‌ در قرآن‌ مجید آمده‌ است‌ ایمان‌ داشته‌ باشیم‌ و حق‌ تعالی‌خود به‌ مراد خویش‌ از آنها داناتر است‌». «و نگهداری‌ آنها بر او دشوار نیست‌» یعنی: نگه‌داشت‌ آسمانها و زمین‌ و آنچه‌ در میان‌ آنهاست، بر خداوند متعال ‌سنگین‌ و دشوار نیست‌ و به‌ او از این‌ کار کمترین‌ مشقتی‌ نمی‌رسد «و او بلند مرتبه‌ بزرگ‌قدر است‌» بر مخلوقاتش‌ از روی‌ قدر و منزلت، والا و برتر و بر آنان ‌تواناست‌ و بر همه‌ چیز غالب‌ و مسلط می‌باشد. پس‌ مراد از علو؛ علو قدر و مرتبه‌است، نه‌ علو مکانی‌ زیرا خدای‌ سبحان‌ از قرار گرفتن‌ در مکان‌ مبرا و منزه‌ می‌باشد.

۱- عَنْ أُبَىِّ بْنِ كَعْبٍ رضی الله عنه قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ : «يَا أَبَا الْمُنْذِرِ أَتَدْرِى أَىُّ آيَةٍ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ أَعْظَمُ». قَالَ: قُلْتُ: اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ. فأعَادَ عَلَيْهِ فقُلْتُ: ﴿ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡحَيُّ ٱلۡقَيُّومُۚ﴾. قَالَ: فَضَرَبَ فِى صَدْرِى وَقَالَ: «وَاللَّهِ لِيَهْنِكَ الْعِلْمُ أَبَا الْمُنْذِرِ».

ابی بن کعب رضی الله عنه می‌گوید: رسول الله ص خطاب به من فرمود: «ای ابوالمنذر! آیا می‌دانی کدام آیه قرآن کریم، بزرگتر است؟» گفتم: خدا و رسولش بهتر می‌دانند. آن حضرت ص دوباره سوالش را تکرار نمود. گفتم: آیۀ الکرسی است. رسول الله به سینه ام زد و فرمود: «ای ابوالمنذر! علم مبارکت باشد» [۶۵].

۲- وَعَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ : «وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ إِنَّ لِهَذِهِ الآيَةِ لِسَانًا وَشَفَتَيْنِ تُقَدِّسُ الْمَلِكَ عِنْدَ سَاقِ الْعَرْشِ».

از ابی بن کعب رضی الله عنه روایت است که رسول الله ص فرمود: «سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست، این آیه (آیۀ الکرسی) لب و زبان دارد و کنار ساق عرش، پاکی ملک (خداوند) را بیان می‌کند».

۳- وَعَنْ أَبِي أُمَامَةَ رضی الله عنه قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ : «مَنْ قَرَأَ آيَةَ الْكُرْسِيِّ دُبُرَ كُلِّ صَلَاةٍ مَكْتُوبَةٍ لَمْ يَمْنَعْهُ مِنْ دُخُولِ الْجَنَّةِ إلَّا الْمَوْتُ».

ابوأمامه رضی الله عنه می‌گوید: رسول الله ص فرمود: «هر کس آیۀ الکرسی را بعد از نماز فرض بخواند، فقط مرگ است که مانع ورود او به بهشت می‌شود» [۶۶]. (یعنی به محض اینکه بمیرد وارد بهشت می‌شود).

۴- وفي قصة أبي بن كعب إخبارَ الشيطان «أَنَّ آيَةَ الْكُرْسِيِّ حِرْزٌ مِنَ الشَّيْطَانِ».

و در داستان ابی بن کعب رضی الله عنه هم آمده است که شیطان گفت: اگر آیۀ الکرسی را بخوانید، چیزهای شما از شیطان حفاظت می‌شوند و نبی اکرم ص این مطلب را تایید نمود [۶۷].

۵- وفي قصة أبي أيوب الأنصاري قَولَ الغُولِ: (إِنِّى ذَاكِرَةٌ لَكَ شَيْئًا آيَةَ الْكُرْسِىِّ اقْرَأْهَا فِى بَيْتِكَ فَلاَ يَقْرَبُكَ شَيْطَانٌ وَلاَ غَيْرُهُ) فَقَالَ ﷺ : «صَدَقَتْ وَهِىَ كَذُوبٌ».

همچنین در داستان ابو ایوب انصاری رضی الله عنه آمده است که شیطان به وی گفت: چیزی به تو می‌گویم؛ آیۀ الکرسی را در خانه‌ات بخوان؛ شیطان و هیچ چیز دیگری به تو نزدیک نمی شود. رسول الله ص بعد از شنیدن آن، فرمود: «در این مساله، راست گفته است و او بسیار دروغ می‌گوید» [۶۸].

۶- ومثله في قصة أبي هريرة وفيها قَول الشيطان "إِذَا أَوَيْتَ إِلَى فِرَاشِكَ فَاقْرَأْ آيَةَ الْكُرْسِىِّ مِنْ أَوَّلِهَا حَتَّى تَخْتِمَ. وَقَالَ: لَا يَزَالَ عَلَيْكَ مِنَ اللَّهِ حَافِظٌ وَلاَ يَقْرَبَكَ شَيْطَانٌ حَتَّى تُصْبِحَ فَقَالَ ﷺ : «أَمَا إِنَّهُ قَدْ صَدَقَكَ وَهُوَ كَذُوبٌ».

و در داستان ابوهریره رضی الله عنه نیز آمده است که شیطان به وی گفت: هر گاه به خواب رفتی، آیۀ الکرسی را از اول تا آخر بخوان؛ در این صورت، از طرف خداوند نگهبانی برایت تعیین می‌گردد و تا صبح هیچ شیطانی به تو نزدیک نمی شود. رسول اکرمص بعد از شنیدن این ماجرا، فرمود: «او به تو راست گفته است ولی باید بدانید که بسیار دروغگوست» [۶۹].

[۶۵] صحیح مسلم.

[۶۶] صحیح بن حبان و سنن نسائی؛ و این روایت صحیح می باشد چنان چه در سلسله صحیحه آمده است.

[۶۷] صحیح ابن حبان؛ همچنین در صحیح ترغیب و ترهیب نیز آمده است.

[۶۸] روایت ترمذی؛ و با روایات دیگر تقویت می شود چنانچه در صحیح ترغیب و ترهیب آمده است.

[۶۹] صحیح بخاری